Thuế giá trị gia tăng (VAT) là một loại thuế gián thu, được tính trên giá trị tăng thêm của hàng hóa và dịch vụ trong quá trình từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng. Người tiêu dùng là đối tượng chịu thuế khi mua hàng hóa hoặc sử dụng dịch vụ.
Thuế VAT đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết thu nhập, đảm bảo công bằng xã hội và điều tiết kinh tế vĩ mô. Thuế này giúp điều tiết tiêu dùng, khuyến khích tiết kiệm, tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, thúc đẩy phát triển nông nghiệp, giảm chi phí hàng hóa dịch vụ thiết yếu, đảm bảo an sinh xã hội và định hướng sản xuất tiêu dùng.
Là nguồn thu quan trọng và ổn định, thuế VAT đóng góp đáng kể vào ngân sách nhà nước, đáp ứng nhu cầu tài chính cho sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội. Theo thống kê, thuế VAT chiếm tỷ lệ cao trong tổng thu thuế, khoảng 24,5% năm 2022 và 23% năm 2023.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy xu hướng chung của các nước phát triển và đang phát triển là cơ cấu lại thu ngân sách theo hướng tăng cường vai trò của thuế VAT, coi đây là nguồn thu chủ yếu. Số lượng quốc gia áp dụng thuế VAT/thuế hàng hóa và dịch vụ không ngừng tăng, từ 140 nước năm 2004 lên 195 nước năm 2020.
Bên cạnh việc gia tăng số lượng quốc gia sử dụng thuế VAT, xu hướng tăng thuế suất VAT cũng diễn ra phổ biến. Theo số liệu năm 2020 của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), mức thuế suất VAT phổ thông 10% của Việt Nam tương đối thấp so với 164 quốc gia và vùng lãnh thổ được khảo sát. Cụ thể, 122 nước có mức thuế suất phổ thông từ 13% đến 27%, trong đó 84 nước có mức từ 17% đến 27%.
Mặc dù có ý kiến đề xuất tăng thuế suất VAT, Chính phủ Việt Nam khẳng định sẽ nghiên cứu kỹ lưỡng thời điểm thích hợp để trình Quốc hội xem xét, quyết định trong giai đoạn tiếp theo của Chiến lược cải cách hệ thống thuế.
